Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options
Return to Nga Tupuna main page

Ruhia Porutu,
I mate i te 2 o ngā rā o Oketopa

Read in language


He tamāhine a Rūhia nā Kōkiri rāua ko Rākapa, ā, noho ai rātau i Waiwhetu i ngā wā o mua. I whakawhiwhia a ia ki te Wāhanga Tuatahi o te Rāhuitanga Māori o Te Momi. Ko te īngoa o tēnei whenua ko te Umumamaku, i mua i te taenga mai o Wakefield, ā, ka whakatipungia e tētahi rōpū, ko Ruhia tonu tētahi, ka noho ko rātau Ngā Tāngata o Waiwhetu. Ka rūritia te rāhui nei, i runga i te tono o Karipa Tawake, i ētahi wā ko Karipa Te Iwi. Ko ētahi atu tāngata i whakawhiwhia ki ētahi wāhanga o te rāhuitanga nei, ko te wahine a Moturoa, arā a Ramari Ropiha, me Rahira Karipa, te wahine a Karipa Tawake.

I muri i tana moetanga i a Ihaia Porutu (1821? - 1886) ka noho ia i Pipitea. I rongonuitia a Ruhia mō tana tawharau i a T.W. McKenzie, he taiohi nāna i awhe ma tana korowai. I raua taurewahia tenei korowai ki Te Papa e nga uri whakaheke o Henry Pitt Porutu. I maungia te korowai nei e tetahi o rātau, a Mairatea Tahiwi, he mokopuna nō Henare Porutu, i te whakatuwheratanga o te marae o Pipitea. He tauiratanga tēnei o ngā korowai Kaitaka, i rarangahia mai i tētahi momo harakeke motuhake. I mahia i te wāhanga tuatahi o te rau tau 1900, i mua i te ūtanga mai o ngā hangarau Pākehā ki ngā mahi raranga Māori, ā, e rua tau te roa tae atu ki tōna otinga. Ko ngā tae e rua i whakamahia, i ahu mai i te kiri hinau me te paru mō te tae pango, ko te kiri tanekaha mō te tae whero parauri. I roto te korowai nei i tētahi whakakitenga i Te Papa i te tau 2001. Mea rawa ake, ka whakawherea e Ruhia tana hungarei, me tana tane hoki kia uru atu rātau ki te hāhi Mihinare, ā, kikī ana te piu o St Paul's Cathedral, i ngā momo tāngata o te whānau Porutu. Kawe ai te tane a Ruhia, arā a Ihaia i ngā karakia i te Pā o Pipitea. Kotahi noa iho te hua a Ruhia, ko Ruhia, Louisa rānei tana īngoa, i mate a ia e 7 āna tau, heoi anō i maiohahia a McKenzie hei tama whāngai, ka tāuwhitia te korowai rā i runga i tana kāwhena i tana tangihanga.

I muri i te matehanga o Ruhia, ka moe a Ihaia i a Helena Brown, ka puta tā rāua kōtiro ko Ruhia anö tana īngoa, ka mate. I muri i te matehanga o Ihaia, ka mārena anō a Helena, ka puta ko Ellen Toms. He tuakana a Wiremu Otaki, ko ngā tāina ko Wi Hape Pakau mā, ko Ani Moari me Mere Kauamo.

References:

References to Te Rira Porutu:

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa