Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options

Return to Nga Tupuna main page

Oriwia Te Atiraukawa,
I mate i te tau 1881

Read in language


Nō Ngāti Tāwhirikura a Oriwia. He tamāhine nā Mihinga, he mokopuna nā Te Whiti-o-Rongomai II me tana wahine tuatoru a Mapuna. Nō reira hei karanga tuahine ia ki a Te Wharepouri rāua ko Te Whiti-o-Rongomai III, ā, e whanaunga tata ana hoki ki a Te Puni. Ka mate nei tōna tungāne a Mahau Tōmairangi i mua atu i a ia.

Ka moe a Oriwia i a Tāmati Te Matoha (1796 - 8 o Hānuere 1876). Kāore ā rāua tamariki. He tuahine tō Tāmati, ko Kaheno, hei tuakana teina rānei hoki a Parata Nuku. Ka moe a Parata i a Meri Pawa hei whaea ki a Hare Parata. Ko Meri rāua ko Horima Tapa ngā tamāhine a Roriki. Hei matua kēkē a Tahi te pāpā o Tamati ki ngā tungāne Te Matoha rātou ko Ropiha Moturoa ko Wi Kingi Wairarapa. Ko Tāmati Te Matoha i mōhiotia ai hoki ko Ngāpuna ko Motutawa rānei. Nō Tāmati Te Matoha rāua ko Oriwia Tāmati te pānga whenua nama 10 ki Pipitea Pā. Tokoiti noa rua kōiwi o te urupā o te tiriti o Bolton kīhai i rawekehia, nō Tamati Te Matoha tētahi.

Tae noa ki te tau 1871 he māra tā Oriwia i Whakahukawai (Hutt Section 16) nā tana mōhio ki a Hapurona. Nā Hapurona i arataki mai te Tory i te tau 1839 ki roto i te Whanganui a Tara, mai i Port Hardy i te Waipounamu. He kōrero anō e mea ana nā Worser Herberley kē te waka i arataki mai, ā, nā Dicky Barrett kē, ki ētahi anō. Nō te matenga o Mahau te tungāne o Oriwia, ka riro i a ia ngā whenua o tōna tungāne i Pōneke. Nā tētahi whakataunga a te Kōti Whenua Māori, ka riro i a Oriwia rāua ko Amiria Mataroirangi tētahi pānga whenua. Ko Amiria nei te wahine a Ngāpaki Te Puni, ā, ko te whaea o Makareta Te Puni, i mate nei i te marama o Mei i te tau 1890. Nō te 4 o Hanuere 1891 i mate ai Amiria. Nō te tau 1884 ka tuhia te rīhi whenua atu aOriwia rāua ko Te Ruhia Pote o Waikato, arā, he pānga whenua i Pitoone ki te kamupene mīti o Gear. E rua tau i muri mai ka rīhi tūturuhia atu he whenua i Pitoone e Henare Te Puni rātou ko Mātene Tauwhare mā ki te kamupene mīti a Gear.

Nō te 29 o Akuhata 1891 i mate ai Amiria ki Waiwhetū. Ka tukuna iho hoki ōna whenua ki a Atanatiu Te Puni i mate nei i te 5 Hūrae 1900. He tamaiti ia nā Hēnare Te Puni (1814-1887) rāua ko Rangiwāhia Te Puni (1827-1913).

Ngā Tuhinga Kōrero:

  • WMB no.1 p.177
  • WMB no.3 p.151-159
  • WMB no.5 p.273-274
  • WMB no.6 p.145
  • WMB no.10A p.129-130, 131-132
  • WMB no.11 p.267, 269-270
  • Otaki MB no.19 p.219

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa